Ενήλικας και μάθηση
«Γηράσκω δ’ αιεί πολλά διδασκόμενος» αναφέρει σε ένα ποιημά του ο Σόλωνας που σημαίνει ότι όσο μεγαλώνω μαθαίνω, διδάσκομαι.
Τα περισσότερα βιβλία Παιδαγωγικής Ψυχολογίας αναφέρονται κατα κύριο λόγο στην εκπαίδευση παιδιών και εφήβων. Εν τούτης η εκπάιδευση ενηλίκων είναι μια τάση που έχει απρόσμενες διαστάσεις και πρέπει να δίνεται το απαραίτητο ενδιαφέρον σε αυτή.
Ο σύγχρονος άνθρωπος χρειάζεται για να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της εποχής μας, που πολύ συχνά μεταβάλλονται, ποικίλλα και αλληλοσυνδεόμενα προσόντα, τα οποία πρέπει να ανανεώνονται κάθε τόσο. Ο σύγχρονος ενήλικας χρειάζεται να έχει αυτοενημερότητα, να μπορεί να εντοπίζει τις ανάγκες και τις δεξιότητες που πρέπει να καλλιεργήσει, ώστε να ανταπεξέλθει στις περιρρέουσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Η διεργασία της μάθησης απευθύνεται στην ενηλικιότητά μας, στην ικανότητα του ατόμου να δρα στη ζωή του ώς ενήλικας, μια ικανότητα που δεν σχετίζεται με την ηλικία του ατόμου.
0 Bowen (1979) αναφέρει για την ενηλικιότητα οτι «είναι η ικανότητα να λέει κανείς «ναι» χωρίς θυμό και «όχι» δίχως τύψεις, είναι μια θέση συνύπαρξης και ταυτόχρονα οριοθέτησης μέσα στις σχέσεις.»
Ο ενήλικας δεν μαθαίνει με τον ίδιο τρόπο που μαθαίνει ένα παιδί.
Ο ενήλικας μαθαίνει εμπειρικά, όταν καταλαβαίνει και όταν αυτό που καταννοεί σχετίζεται και έχει εφαρμογή στη καθημερινότητά του. Μαθαίνει ενεργητικά, ενταγμένος στο πλαίσιο ομάδας σε ένα κλίμα που ευνοεί τη συμμετοχή. Και σε αντίθεση με το παιδί ο ενήλικας έρχεται στη μάθηση με μια προσωπική βαλίτσα γεμάτη εμπειρίες ζωής την οποία καλείται να επαναξιολογήσει και να μετασχηματήσει ήδη αποκτημένες πληροφορίες και γνώσεις για να τις εφαρμόσει από την αρχή. Ο ενήλικας διαθέτει την ικανότητα του κριτικού αναστοχασμού, την ικανότητα δηλαδή να αναλύει τα δεδομένα, να τα επανεκτιμά και να τα αμφισβητεί.
Η ενηλικιότητα αποκτάται όταν το άτομο αντιμετωπίζεται από τους άλλους ως κοινωνικά ώριμο, μια κατάσταση που ενέχει κύρος και δικαιώματα αλλά ταυτόχρονα καθήκοντα και ευθύνες.
Χαρακτηριστικά ενήλικων εκπαιδευόμενων:
1. Εχουν συγκεκριμένους στόχους
2. Έχουν ευρύ και διαφορετικό φάσμα εμπειριών
3. Έχουν την τάση για ενεργό συμμετοχή (η πράξη είναι περισσότερο θεμελιώδης σε μια μαθησιακή διεργασία απ’ ότι η θεωρητική συζήτηση)
4. Εμφανίζουν εμπόδια ως προς τη μάθηση που σχετίζονται με τη ψυχολογική τους κατάσταση ή με ήδη υπάρχουσες γνώσεις και αξίες
5. Και τέλος επιλέγουν τον τρόπο που θα μάθουν
Η μάθηση διακρίνεται σε τρεις βασικούς άξονες:
1. Τυπική μάθηση είναι η αναγνωρισμένη τυπική εκπαίδευση σε εθνικό επίπεδο, η αλλιώς η γενική τυπική εκπαίδευση
2. Μη τυπική μάθηση είναι αυτή που παρέχεται σε ένα οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και μπορεί να οδηγήσει στην απόκτηση αναγνωρισμένου πιστοποιητικού. Ουσιαστικά πρόκειται για σεμινάρια, συνέδρια, μετεκπαιδευτικά προγράμματα, προγράμματα κατάρτησης κ.α.
3. Ατυπη μάθηση είναι όλες οι μαθησιακές δραστηριότητες που γίνονται εκτός του οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Περιλαμβάνει κάθε είδους δραστηριότητα αυτομόρφωσης, όπως ανάγνωση βιβλίου, χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, έντυπο υλικό, ομαδικές δράσεις ψυχαγωγίας και πολλά άλλα.
Στις μέρες μας η εκπαίδευση ενηλίκων γίνεται όλο και πιο οργανωμένη από την πολιτεία και καθίσταται σημαντική για την πορεία του ενήλικα και την επίτευξη των προσωπικών του στόχων.
Παρέχονται στον ενήλικα πολλές ευκαιρίες οργανωμένης μάθησης μέσα από τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης Ενηλίκων.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρειτε στις σελίδες:
http://www.gsae.edu.gr/el/geniki-ekpaidefsi-enilikon/i-dia-viou-mathisi-stous-dimous
http://www.inedivim.gr
http://www.dgepcd.gov.cy/dgepcd/dgepcd.nsf/page41_gr/page41_gr?OpenDocument
Σύμφωνα με τον Kolb (1984) μέσα από την εμπειρική μάθηση ο ενήλικας μετασχηματίζει γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις/συμπεριφορές. Η εμπειρική μάθηση είναι ένας αέναος σπειρωτός κύκλος που σύμφωνα με τον Mezirow (1998) στοχεύει στη χειραφέτηση, στην αυτονομία του ατόμου.
Κάθε αλλαγή στη ζωή μας μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα άγχους, φόβου, αμφιβολίας, απογοήτευσης, ο καλύτερος τρόπος διαχέιρισης αυτών των συναισθημάτων είναι η εκπαίδευση (διεργασία μάθησης) είτε είναι σε επίπεδο γνώσεων, είτε σε επίπεδο δεξιοτήτων είτε σε επίπεδο στάσεων και αξιών. Η ενίσχυση των επαγγελματικών προσόντων, η διαχείριση νέων καταστάσεων ζωής (π.χ. νέοι γονείς), η προσωπική εξέλιξη (αυτογνωσία) είναι κάποια από τα ζητήματα που οδηγούν τους ενήλικες στην εμβάθυνση όσων γνωρίζουν και στην αντικατάσταση μη λειτουργικών πλέον στάσεων και συμπεριφορών απέναντι σε ένα θέμα.
Ξεκινήστε από σήμερα κι όλας την προσωπική σας αναζήτηση προς τη μάθηση…
Βιβλιογραφικές αναφορές:
- Δημητρόπουλος Ε.(2003). Παιδαγωγική Ψυχολογία. εκδόσεις ΕΛΛΗΝ
- Courau S. (1994). Τα βασικά «εργαλεία» του εκπαιδευτή ενηλίκων. εκδόσεις Μεταίχμιο
- Mezirow, J. (1998b). Transformative learning and social action: a response to Inglis. Adult education quarterly, 49, 70-72. American association for adult and continuing education: Sage publications.
- Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development (Vol. 1). Englewood Cliffs. NJ: Prentice-Hall.
Ιωάννα Αλπέρτη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Για επικοινωνία: ioanna_alperti@hotmail.gr