Πως βοηθάμε τα παιδιά να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση

Ημερομηνία δημοσίευσης άρθρου: Φεβρουαρίου 18, 2014 Συγγραφέας: Παναγιώτα Κυπραίου Κατηγορία: Ψυχολογία

Ας δούμε μερικούς βασικούς παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη μιας υγιούς αυτοεκτίμησης:

Αγάπη και αποδοχή άνευ όρων
Το πιο σημαντικό στοιχείο για να χτίσει το παιδί την αυτοεκτίμησή του, είναι να νιώθει ότι οι γονείς του το αγαπάνε και το αποδέχονται, γι’ αυτό που είναι, ανεξάρτητα από τις δυνατότητές του, τις δυσκολίες του, το χαρακτήρα και τις ικανότητές του. Το αγαπάνε ακόμη κι αν κάποιες φορές συμπεριφέρεται άσχημα.

Το παιδί που εισπράττει αυτή την άνευ όρων αγάπη και αποδοχή, θα καταγράψει μέσα του την αίσθηση ότι είναι σημαντικό και αξίζει να αγαπηθεί.

Οπότε οι γονείς είναι καλό να δίνουν στο παιδί αγάπη χωρίς όρους, να εκφράζουν καθημερινά το ενδιαφέρον και τη στοργή τους, να περνούν δημιουργικό χρόνο μαζί του (δηλ. να κάνουν πράγματα μαζί), να του δίνουν πολλές αγκαλιές και να του λένε πόσο το αγαπάνε.

Όταν χρειάζεται να κάνετε παρατήρηση στο παιδί, διευκρινίστε ότι αυτό που δεν αποδέχεστε είναι η συμπεριφορά του και όχι το ίδιο π.χ. αντί να πείτε «Είσαι κακό παιδί! Γιατί σπρώχνεις τον αδερφό σου;», μπορείτε να πείτε «Δεν είναι ωραίο να σπρώχνεις τον αδερφό σου. Μπορεί να πονάει. Σε παρακαλώ μην το κάνεις.». Αντίστοιχα, όταν επικροτείτε τη συμπεριφορά του, καλό είναι να κάνετε θετικά σχόλια για τη συμπεριφορά και όχι για το ίδιο, π.χ. μπορείτε να πείτε «Μου αρέσει αυτό που έκανες», «Μου αρέσει αυτό που είπες».

Ασφάλεια και προστασία
Τα παιδιά πρέπει να νιώθουν ασφάλεια και προστασία προκειμένου να εξερευνούν το περιβάλλον, να δοκιμάζουν νέα πράγματα, να μαθαίνουν τον εαυτό τους, τις δυνατότητές τους. Όταν νιώθουν ασφάλεια, δεν φοβούνται τόσο την αποτυχία και παίρνουν περισσότερα ρίσκα στο να δοκιμάζουν ξανά όταν αποτύχουν σε κάτι. Με αυτό τον τρόπο έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν την επιτυχία, πράγμα που φυσικά ενισχύει την αυτοεκτίμησή τους.

Έτσι οι γονείς θα πρέπει να εξασφαλίζουν στο παιδί ένα ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον, να μην το κακοποιούν, να μην καυγαδίζουν μπροστά του. Επίσης να ενθαρρύνουν το παιδί να τους ζητάει βοήθεια όταν αντιμετωπίζει προβλήματα κακοποίησης από άλλους ή άλλα προβλήματα στο σχολείο, με συνομηλίκους κλπ. τα οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί μόνο του.

Τα παιδιά που δεν νιώθουν ασφάλεια στο σπίτι ή κακοποιούνται, είναι πολύ πιθανό να αποκτήσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επίσης αν εκτίθενται συχνά σε οικογενειακούς καυγάδες ή έχουν προβλήματα εκφοβισμού ή κακοποίησης από άλλους, μπορεί να νιώσουν ότι δεν έχουν έλεγχο στο περιβάλλον τους και υιοθετήσουν μια στάση ανημποριάς και μελαγχολίας.

Επίσης, μάθετέ του για τα όρια. Είναι πολύ σημαντικό να καθιερώσετε κάποιους λογικούς κανόνες στο νήπιο. Π.χ. αν του πείτε ότι πρέπει να φάει το σνακ του στην κουζίνα, μην το αφήνετε την επόμενη μέρα να τριγυρνάει μέσα σε όλο το σπίτι με τα μπισκότα ή τα φρούτα του. Το να γνωρίζει ότι ισχύουν συγκεκριμένοι οικογενειακοί κανόνες, θα το βοηθήσει να νιώσει μεγαλύτερη ασφάλεια. Μπορεί να χρειαστεί να το επαναλαμβάνετε συνέχεια, αλλά σύντομα θα ανταποκριθεί στις προσδοκίες σας. Εσείς να είστε ξεκάθαροι και σταθεροί.

Εμπιστοσύνη
Το να ξέρει ότι μπορεί να βασιστεί στη σταθερότητά σας και στο ότι θα το βοηθήσετε όποτε το χρειαστεί, βοηθά το παιδί να νιώσει εμπιστοσύνη σε σας και στον εαυτό του.

Για να χτίσετε αυτή την εμπιστοσύνη, να είστε σταθεροί, ώστε το παιδί να ξέρει τι να περιμένει, να έχετε συνέπεια λόγου και πράξης, να είστε ειλικρινείς στον εαυτό σας και στο παιδί, σε ότι αφορά τα συναισθήματά σας και να φέρεστε δίκαια σε κάθε παιδί σας.

Είναι σημαντικό επίσης το παιδί να μάθει ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες. Όταν ζει σ’ ένα σταθερό περιβάλλον όπου υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες και στο οποίο μπορεί να βασιστεί, το παιδί νιώθει ασφάλεια και εμπιστοσύνη.

Σεβασμός
Το παιδί μαθαίνει να σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους όταν αντιλαμβάνεται ότι αυτό που σκέφτεται, αυτό που αισθάνεται και αυτό που κάνει, είναι σημαντικό. Αν το ταπεινώνετε ή το υποτιμάτε, το παιδί θα νιώσει ότι δεν έχει αξία. Η κριτική και η σκληρή τιμωρία επίσης εμποδίζουν το παιδί να αναπτύξει υγιή αυτοεκτίμηση.

Γι’ αυτό, καλό είναι να αποφεύγετε τους χαρακτηρισμούς τύπου «Είσαι ……» όταν θέλετε να του πείτε ότι αυτό που κάνει δεν είναι σωστό. Χρησιμοποιείστε φράσεις τύπου «Νιώθω …..», «Πιστεύω …..».

Ως γονείς χρειάζεται να δίνετε απόλυτη προσοχή στο παιδί (ειδικά αν είναι προσχολικής ηλικίας) όταν προσπαθεί να σας πει ή να ρωτήσει κάτι. Αυτό δίνει στο παιδί το μήνυμα ότι είναι σημαντικό και πολύτιμο για εσάς. Δείξτε σεβασμό για τα συναισθήματα, τις απόψεις, τις πράξεις και την ατομικότητά του, ακούγοντάς το με πραγματικό ενδιαφέρον. Δεν χρειάζεται να αφιερώσετε πολύ χρόνο. Απλά κλείστε, για παράδειγμα, την τηλεόραση για να απαντήσετε σε μια ερώτησή του και κοιτάξτε το στα μάτια ώστε να καταλάβει ότι ακούτε πραγματικά αυτό που λέει. Όταν δεν έχετε πολύ χρόνο, πείτε το στο παιδί, χωρίς να αγνοείτε την ανάγκη του. Πείτε του, για παράδειγμα, «Θα μου πεις για τη ζωγραφιά που έφτιαξες και όταν τελειώσεις, εγώ θα πρέπει να μαγειρέψω».

Επίσης είναι σημαντικό να αποδέχεστε το δικαίωμα του παιδιού να έχει συναισθήματα, γιατί έτσι μαθαίνει να σέβεται τα συναισθήματά του αλλά και τα συναισθήματα των άλλων. Αν του δείξετε υγιείς τρόπους να τα εκφράζει, θα μάθει να φτιάχνει καλές σχέσεις με τους άλλους.

Χρειάζεται καταρχήν να αποδέχεστε αυτό που νιώθει, ακόμη κι αν διαφέρει απ’ αυτό που νιώθετε εσείς. Βοηθήστε το να νιώσει άνετα με τα συναισθήματά του, ονομάζοντάς τα. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε «Καταλαβαίνω ότι είσαι στεναχωρημένος επειδή πρέπει να αποχαιρετήσεις τους φίλους σου». Όταν αποδέχεστε τα συναισθήματά του χωρίς κριτική, του δείχνετε ότι τα επικυρώνετε και ότι δίνετε αξία σ’ αυτό που έχει να πει. Επιπλέον, αν εκφράζετε τα δικά σας συναισθήματα, π.χ. «Είμαι ενθουσιασμένη που θα πάμε διακοπές!», θα αποκτήσει σιγουριά για να εκφράσει κι εκείνο τα δικά του.

Όταν το παιδί υφίσταται ένα πλήγμα στην αυτοεκτίμησή του, είναι σημαντικό να επικυρώνετε τα συναισθήματά του. Για παράδειγμα, αν το παιδί προσβλήθηκε από ένα άσχημο σχόλιο κάποιου φίλου ή δασκάλου, μπορείτε να του πείτε: «Προσβλήθηκες απ’ αυτό που είπε ο/η …….» ή «Προσβλήθηκες επειδή ο/η …… δεν σε συμπαθεί». Όταν έχει νιώσει το παιδί ότι τα συναισθήματά του επικυρώθηκαν, θα γίνει δεκτικό στο να του τονώσετε την αυτοεκτίμηση, επισημαίνοντάς του τους ανθρώπους που το συμπαθούν και τα θετικά σχόλια που έχουν κάνει οι άλλοι γι’ αυτό.

Αίσθηση μοναδικότητας
Καθένας από μας είναι μοναδικός. Βοηθήστε το παιδί να ανακαλύψει τα ιδιαίτερα ταλέντα και αρετές που διαθέτει. Όταν τα προσδιορίσει, δώστε τους αξία, ώστε να μπορέσει και το παιδί να τους δώσει αξία, ενισχύοντας έτσι την αυτοεκτίμησή του. Βέβαια, οι γονείς θα πρέπει να του μάθουν ότι το να είναι μοναδικός δεν σημαίνει ότι είναι καλύτερος από τους άλλους. Είναι απλά μια θετική αντίληψη για τη μοναδικότητά του.

Αυτοπεποίθηση
Είναι πολύ σημαντικό να δώσετε στα παιδιά, υποστήριξη και αποδοχή. Τα παιδιά που πιστεύουν στον εαυτό τους και στις ικανότητές τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να ζήσουν χαρούμενα και παραγωγικά ως ενήλικες. Δείξτε στα παιδιά σας πώς να μαθαίνουν μέσα απ’ τα λάθη τους, να δουλεύουν για ένα σκοπό και να είναι υπερήφανα για τις επιτυχίες τους. Ενθαρρύνετέ τα να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις και να παίρνουν ρίσκα. Μάθετέ τα να παίρνουν αποφάσεις και να βάζουν στόχους. Δείξτε πίστη και σιγουριά σε αυτά και στις ικανότητές τους. Δώστε τους ευκαιρίες να πάρουν την ευθύνη για τις πράξεις τους. Βοηθήστε τα να αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν πράγματα που πρέπει να αποδεχτούν και πράγματα που μπορούν να τα αλλάξουν. Δώστε τους μια ευκαιρία να πετύχουν.

Παναγιώτα Κυπραίου
Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων

www.psychotherapeia.net.gr