Οι φοβίες των παιδιών

Ημερομηνία δημοσίευσης άρθρου: Μαρτίου 17, 2014 Συγγραφέας: Παναγιώτα Κυπραίου Κατηγορία: Ψυχολογία

Αν και για πολλούς γονείς οι φόβοι των παιδιών είναι παράλογοι, για τα παιδιά, τα τέρατα που παραμονεύουν στο σκοτάδι ή οι τρομακτικοί θόρυβοι που έρχονται από τη σοφίτα, υπάρχουν πραγματικά. Γύρω στα δύο τους χρόνια, τα παιδιά αρχίζουν να φοβούνται πράγματα που δεν φοβούνταν παλιά, για παράδειγμα, τον σκύλο του γείτονα, το σκοτάδι, το σωλήνα αποχέτευσης της μπανιέρας και τους δυνατούς θορύβους.

Σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο τείνουν να επικρατούν διαφορετικοί φόβοι. Τα μωρά και τα νήπια μπορεί να φοβούνται τους δυνατούς θορύβους, τις ξαφνικές κινήσεις, τα μεγάλα απειλητικά αντικείμενα, τα ύψη, τους αγνώστους και τον αποχωρισμό. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να φοβούνται το σκοτάδι, τους θορύβους τη νύχτα, τα τέρατα, τα φαντάσματα, τα σκυλιά και μήπως μείνουν μόνα τους. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας ίσως να φοβούνται τα φίδια, τις αράχνες, τις καταιγίδες και φυσικές καταστροφές, μήπως μείνουν μόνα στο σπίτι, έναν δάσκαλο που είναι θυμωμένος, τρομακτικές ειδήσεις ή προγράμματα στην τηλεόραση, την αποτυχία, την κριτική, την απόρριψη, τα τεστ, τη σωματική βλάβη ή τον εκφοβισμό, την ασθένεια, τους γιατρούς, τις ενέσεις, το θάνατο.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι φόβοι της παιδικής ηλικίας είναι παροδικοί.

Συνήθεις φόβοι

Φόβος αποχωρισμού

Το άγχος των νηπίων για τον αποχωρισμό είναι μια ένδειξη ανάπτυξης. Πριν την ηλικία των 2 ετών, όταν ο γονέας φεύγει απ’ το σπίτι, το νήπιο μπορεί να ξεχάσει την απουσία του σχετικά σύντομα και να ασχοληθεί με κάτι άλλο. Μετά το 2ο έτος, το παιδί ανησυχεί για την αναχώρηση του γονέα. Ως γονείς πρέπει πάντα να λέτε στα παιδιά ότι φεύγετε από το σπίτι. Το να βγαίνετε κρυφά μειώνει την εμπιστοσύνη των παιδιών. Ίσως βοηθήσει αν βάλετε το παιδί να ασχοληθεί με μια δραστηριότητα πριν φύγετε. Μπορεί επίσης να βοηθήσει ένα προσεγμένο τελετουργικό αποχαιρετισμού, κουνώντας το χέρι σας καθώς του λέτε γεια και στέλνοντας του φιλιά.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση από τα νήπια αλλά κατά καιρούς νιώθουν φόβο αποχωρισμού από τον γονέα όταν αρχίζει το σχολείο ή η φύλαξη από μια νταντά, όταν διανυκτερεύουν στο σπίτι κάποιου συγγενή ή μετακομίσουν σε νέο σπίτι. Είναι καλό να διευκολύνετε την προσαρμογή του παιδιού εισάγοντάς το σταδιακά σε νέες καταστάσεις. Για παράδειγμα, επισκεφθείτε το σχολείο μαζί του αρκετές φορές πριν ξεκινήσει κανονικά ή μείνετε μαζί του την πρώτη μέρα.

Φόβος της μπανιέρας

Πολλά μικρά παιδιά φοβούνται μήπως φύγουν μαζί με το νερό στο σωλήνα αποχέτευσης της μπανιέρας. Όσο κι αν προσπαθείτε να τα πείσετε με λογικά επιχειρήματα, δεν μπορείτε να τα καθησυχάσετε. Αποφύγετε να αφήσετε το νερό να στραγγίξει ενώ το παιδί είναι ακόμη στην μπανιέρα ή απλά βρίσκεται στο μπάνιο. Αν το παιδί σας δείχνει να φοβάται το νερό, μπορείτε να το αφήσετε να παίξει πρώτα με μια λεκανίτσα με νερό, μετά στο νεροχύτη και τελικά πάνω από το χείλος της μπανιέρας. Καλό είναι να μην αφήνετε μόνο του το παιδί στο μπάνιο.

Φόβος για τα σκυλιά

Τα σκυλιά γαυγίζουν, κινούνται γρήγορα και είναι απρόβλεπτα. Πολλά παιδιά τα φοβούνται. Δείξτε σεβασμό στον φόβο του παιδιού σας για άγνωστα σκυλιά. Μπορεί το ένστικτό του να είναι σωστό. Αν θέλετε να γνωρίσετε στο παιδί σας έναν φιλικό σκύλο, προσπαθήστε πρώτα να του δείξετε φωτογραφίες του σκύλου. Μετά παρατηρήστε το σκυλί από απόσταση και τελικά πλησιάστε το σκύλο μαζί του. Μπορείτε να του δείξετε πως να χαϊδεύει το σκυλί αλλά μην το πιέσετε να το χαϊδέψει κι αυτό. Αν αρνηθεί, μπορείτε να προσπαθήσετε ξανά αργότερα.

Φόβος για δυνατούς θορύβους

Παρόλο που μπορεί στο νήπιό σας να αρέσει πολύ να χτυπάει ένα παιδικό ντραμ, ο δυνατός ήχος από μια ηλεκτρική σκούπα ή ένα στεγνωτήρα μαλλιών μπορεί να το τρομάζουν. Ακόμη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να αναπτύξουν φόβο για δυνατούς θορύβους. Προσπαθήστε να δίνετε περιθώριο στα παιδιά να κοιτάζουν και να ακουμπάνε πράγματα στο σπίτι πριν τα ενεργοποιήσετε. Αν το παιδί έχει έντονο φόβο, αφήστε τις δουλειές που κάνουν δυνατό θόρυβο για τις ώρες που το παιδί λείπει από το σπίτι.

Φόβος για το σκοτάδι

Ο φόβος για το σκοτάδι είναι από τους πιο επίμονους φόβους της παιδικής ηλικίας και από τους τελευταίους που ξεπερνιούνται. Πολλά παιδιά κοιμούνται με φωτάκι νυκτός μέχρι και τη σχολική ηλικία. Τα μικρότερα παιδιά φοβούνται τα τέρατα και τα φίδια που κρύβονται στις σκιές του υπνοδωματίου. Μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να φοβούνται τους κλέφτες. Αυτό που μπορεί να βοηθήσει είναι η σταδιακή μείωση του νυχτερινού φωτός. Κάποια παιδιά αποφασίζουν μόνα τους να σβήσουν τα φώτα. Είναι σημαντικό να μην πιέσετε το παιδί σας.

Πως μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς

• Οι φοβίες του παιδιού σας εξαρτώνται από το επίπεδο άγχους που έχει, από προηγούμενες εμπειρίες και από την φαντασία του. Όταν οι φοβίες επιμένουν, δώστε στο παιδί σας περισσότερο χρόνο και αποφύγετε καταστάσεις που μπορεί να τις πυροδοτήσουν. Το παιδί σας μπορεί να είναι πιο έτοιμο συναισθηματικά να διαχειριστεί τους φόβους του σε μερικούς μήνες.

• Αποφύγετε τις διαλέξεις. Δεν βοηθάει το παιδί αν το κοροϊδεύετε, το πιέζετε, το αγνοείτε ή προσπαθείτε να το πείσετε με λογικά επιχειρήματα. Θυμηθείτε τη δική σας παιδική ηλικία. Πόσες φορές ακούσατε φράσεις όπως: «Δεν υπάρχουν τέρατα», «Μην κάνεις σαν μωρό!», «Χάιδεψε το σκυλάκι, δεν θα σε πειράξει.» Σας βοηθούσαν να νιώσετε καλύτερα;

• Αποδεχτείτε τους φόβους του παιδιού ως βάσιμους. Υποστηρίξτε το παιδί όταν φοβάται και καθησυχάστε το. Θυμηθείτε ότι γενικά, είναι καλό να υπάρχει ένα ποσοστό φόβου ώστε το παιδί να έχει μια φυσιολογική αίσθηση προφύλαξης. Τα παράξενα σκυλιά και οι παράξενοι άνθρωποι μπορεί να είναι πράγματι επικίνδυνοι. Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, αρχίζουν να αποκτούν μεγαλύτερη κατανόηση για τη σχέση μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος και τη διαφορά μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Επίσης αποκτούν προσωπική εμπειρία με το αντικείμενο του φόβου τους και ανακαλύπτουν τρόπους για να διαχειριστούν τις ενδεχόμενα απειλητικές καταστάσεις. Τελικά, οι περισσότεροι φόβοι θα ξεπεραστούν ή θα γίνουν διαχειρίσιμοι.

• Δείξτε στο παιδί πώς να διαχειριστεί τους φόβους του. Τα μικρά παιδιά μπορούν να μάθουν κάποιους τρόπους αντιμετώπισης που θα τα βοηθήσουν να αισθάνονται ότι έχουν περισσότερο έλεγχο σε σχέση με το φόβο τους. Για παράδειγμα, μπορείτε να τους μάθετε να παίρνουν βαθιές αναπνοές, να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους για να μετατρέψουν ένα τρομακτικό τέρας σε ένα αστείο τέρας, να έχουν έναν φακό δίπλα στο κρεβάτι τους όταν σβήσουν τα φώτα. Μπορείτε να κάνετε πρακτική σε διάφορους τρόπους διαχείρισης του φόβου, χρησιμοποιώντας λούτρινα ζωάκια, παίξιμο ρόλων και ζωγραφική. Μπορείτε επίσης να τους διαβάσετε κάποιες ιστορίες σχετικά με παιδιά που αντεπεξέρχονται σε τρομακτικές καταστάσεις.

• Μην πιέζετε το παιδί να αντιμετωπίσει μεμιάς, καταστάσεις που φοβάται γιατί το σοκ μπορεί να εντείνει το φόβο του. Η καλύτερη πρακτική είναι να το ενθαρρύνετε να αντιμετωπίσει αυτό που φοβάται σταδιακά και σε μικρές δόσεις, κάνοντας κάθε φορά κάτι περισσότερο με το οποίο το παιδί θα νιώθει άνετα.

• Μην βιάζεστε να το βοηθήσετε πριν καν αγχωθεί. Προσφέρετε τη βοήθειά σας όταν το παιδί νιώσει πραγματικά δυσφορία.

• Επαινέστε το παιδί κάθε φορά που τα καταφέρνει να κάνει κάτι που το αγχώνει. Μην του ασκείτε κριτική επειδή φοβάται.

• Αποφύγετε να το χαρακτηρίσετε ντροπαλό, αγχώδες, φοβητσιάρικο.

• Όταν μιλάτε στο παιδί για τους φόβους του, χρειάζεται να έχετε ηρεμία και σιγουριά. Ο τρόπος που του μιλάτε είναι εξίσου σημαντικός μ’ αυτά που του λέτε.

• Αν η φοβία του παιδιού είναι τόσο έντονη που το εμποδίζει να κάνει πράγματα που του αρέσουν, αν υπονομεύει τις φιλίες του, τη σχολική εργασία ή την οικογενειακή του ζωή, τότε ίσως χρειάζεται να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού.

Παναγιώτα Κυπραίου
Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων

www.psychotherapeia.net.gr