Αυτογνωσία: η σημασία της στη ζωή μας

Ημερομηνία δημοσίευσης άρθρου: Ιουνίου 6, 2013 Συγγραφέας: Λουίζα Θεοφάνους Κατηγορία: Ψυχολογία

Τι είναι η αυτογνωσία;

Αυτογνωσία είναι το να γνωρίζει κανείς τον εαυτό του, δηλαδή τις σκέψεις που κάνει, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του, τα κίνητρα και τις επιθυμίες του, τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητας του, τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του. Όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα βασικό βαθμό αυτογνωσίας, η οποία όμως μπορεί να μην είναι ακριβής, δηλαδή μπορεί να νομίζουμε άλλα πράγματα για τον εαυτό μας από αυτά που ισχύουν πραγματικά. Σημαντικό ρόλο στην αυτογνωσία παίζει και η αυτοεκτίμηση μας: Τα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να έχουν διαστρεβλωμένη, αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, που μπορεί να απέχει από λίγο έως πολύ από την πραγματικότητα.

Η σημασία και η χρήση της αυτογνωσίας

Η αυτογνωσία είναι μια διαδικασία που γίνεται «εφ’όρου ζωής», εφόσον ο εαυτός αλλάζει, ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης και τις συνθήκες ζωής ενός ανθρώπου. Η διαδικασία αυτή είναι συχνά αποκαλυπτική, ευχάριστη και βοηθητική, αλλά και επίπονη ορισμένες φορές, π.χ. όταν συνειδητοποιούμε πράγματα για τον εαυτό μας τα οποία θα προτιμούσαμε να μη γνωρίζουμε, όπως σφάλματα, αδυναμίες, απαράδεκτες επιθετικές και σεξουαλικές επιθυμίες και άλλα. Η επίγνωση όμως τέτοιων καταστάσεων, αν αντιμετωπιστεί σωστά, οδηγεί στην απελευθέρωση και αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν διδάξει πρώτοι την αξία της αυτογνωσίας, συγκεκριμένα ο φιλόσοφος Σωκράτης είχε αναφερθεί στο «γνώθι σ´αυτόν», εξηγώντας ότι ο εαυτός μας είναι το πιο δύσκολο αλλά και σημαντικότερο πράγμα να γνωρίζουμε στη ζωή.

Η ψυχολογία και η ψυχοθεραπεία βασίζονται κατά κύριο λόγο στην έννοια της αυτογνωσίας.
Τα περισσότερα κοινωνικά, προσωπικά, οικογενειακά και προβλήματα σχέσεων οφείλονται στην έλλειψη αυτογνωσίας. Οι άνθρωποι πολλές φορές δε συνειδητοποιούν τι σκέφτονται, τι κάνουν και τι νιώθουν, με αποτέλεσμα να λειτουργούν αυθόρμητα και ενστικτωδώς ή τα προβλήματα τους να σωματοποιούνται – να εκδηλώνονται δηλαδή με σωματικά συμπτώματα. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν το άγχος, η κατάθλιψη, η βία, τα προβλήματα επικοινωνίας κ.ά. Μέσα από τη συμβουλευτική και τη ψυχοθεραπεία τα άτομα, ζευγάρια ή ομάδες βοηθούνται να γνωρίσουν καλύτερα ο καθένας τον εαυτό του και έτσι να αντιμετωπίσουν διάφορα προβλήματα, από ψυχοσωματικά, μέχρι συναισθηματικά και σχέσεων.

Σε τι μας βοηθά η αυτογνωσία; Συγκεκριμένα θέματα

Η αυτογνωσία είναι το Α και το Ω στην επίλυση προβλημάτων, ειδικά χρόνιων, π.χ. άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φοβίες, ιδεοψυχαναγκασμοί, κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών, επιθετική συμπεριφορά, θυματοποίηση, προβληματικές σχέσεις, κακή επικοινωνία, ψυχοσωματικά προβλήματα και άλλα.

Αποκτώντας περισσότερη αυτογνωσία, καταλαβαίνουμε καλύτερα και τους άλλους και μπορούμε να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας μαζί τους. Αυτό γίνεται γιατί είμαστε έτσι σε θέση να αναγνωρίσουμε με μεγαλύτερη ευκρίνεια ποιες συμπεριφορές των άλλων απευθύνονται σε μας προσωπικά ή αφορούν δικά τους θέματα, μειώνοντας έτσι τις περιττές στενοχώριες και προστριβές. Παράλληλα, μέσω δικής μας αυτογνωσίας αποκτούμε και περισσότερη κατανόηση για άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοια θέματα: Οι άνθρωποι που έχουν περισσότερη κατανόηση και αποδοχή των συναισθημάτων τους μπορούν να δείχνουν και μεγαλύτερη κατανόηση και αποδοχή προς τους άλλους.

Μέσα από την αυτογνωσία ωριμάζουμε συναισθηματικά, μπορούμε να έχουμε πιο ολοκληρωμένες σχέσεις με τους άλλους και να μεγαλώσουμε παιδιά πιο υγιή και σταθερά ψυχολογικά, με στόχους, ψηλή αυτοεκτίμηση και σεβασμό προς τους άλλους και το περιβάλλον, απαλλαγμένα σε σημαντικό βαθμό από δικά μας σύνδρομα και ανεπάρκειες. Μπορούμε να επιλύνουμε καλύτερα τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουμε στη ζωή και να βοηθούμε και άλλους αν θέλουμε να κάνουν το ίδιο. Έχοντας αυτογνωσία κρατούμε ένα γερό χαρτί στο χέρι μας για να μπορούμε να είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι.

Πώς αποκτάται η αυτογνωσία;

Η αυτογνωσία αποκτάται με 4 κυρίως τρόπους:

• Αυτοπαρατήρηση και Ενδοσκόπηση: Παρατηρούμε τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις μας, προσπαθώντας να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα κίνητρα μας. Συχνά είναι δύσκολο και χρειάζεται να ελέγξουμε πολλές υποθέσεις μέχρι να καταλήξουμε στην πραγματική εξήγηση, εξαιτίας αντιστάσεων που προβάλλει το υποσυνείδητο μας.
• Ανθρώπινες σχέσεις βαθύτερου επιπέδου: Επικοινωνούμε ουσιαστικά με τους άλλους, ανταλλάζοντας συναισθήματα και εμπειρίες για διάφορα θέματα, αλλά και για την ίδια τη σχέση μας μαζί τους. Τους εμπλέκουμε στο ταξίδι της αυτοανάλυσης μας.
• Μελέτη ψυχολογίας και χρήση βιβλίων αυτοβοήθειας: Αποκτούμε διάφορες γνώσεις και εφόδια για αντιμετώπιση δυσκολιών.
• Ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία: Αξιοποιούμε όλα τα παραπάνω με πιο σύντομο και αξιόπιστο τρόπο, μέσα από τη βοήθεια ειδικού ψυχοθεραπευτή. Για το λόγο αυτό και οι εκπαιδευμένοι ψυχοθεραπευτές απαιτείται κατά την εκπαίδευση τους αλλά και για σημαντικό χρονικό διάστημα μετά να έχουν περάσει και οι ίδιοι από διαδικασία αυτογνωσίας. Είναι δύσκολο να σε βοηθήσει κάποιος να αποκτήσεις περισσότερη αυτογνωσία αν δε γνωρίζει και ο ίδιος, όχι μόνο θεωρητικά, αλλά και εμπειρικά τη διαδικασία, με τις αντιστάσεις, τις προκλήσεις, αλλά και τις ανταμοιβές της. Ένας άνθρωπος που έχει την ειδική κατάρτιση, αλλά έχει δεσμευτεί και στη διαδικασία της αυτογνωσίας, μπορεί να βοηθήσει κι άλλους να την αναπτύξουν και να την αξιοποιήσουν κατάλληλα.

Λουίζα Θεοφάνους – Ιωακείμ
B.Sc. (Hons), M.Sc., MBACP
Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Για επικοινωνία: louizat@gmail.com, 22376950, 96319724