Η αυτοεκτίμηση του παιδιού

Ημερομηνία δημοσίευσης άρθρου: Φεβρουαρίου 6, 2014 Συγγραφέας: Παναγιώτα Κυπραίου Κατηγορία: Ψυχολογία

Τι είναι αυτοεκτίμηση και πόσο σημαντική είναι;

Αυτοεκτίμηση είναι η αξία που δίνουμε στον εαυτό μας, η γνώση και αίσθηση που έχουμε για όλα όσα θεωρούμε ότι είμαστε. Καλή αυτοεκτίμηση σημαίνει ότι έχεις μια υγιή εικόνα για τον εαυτό σου, μια ήρεμη αίσθηση ότι αξίζεις, ότι είσαι ικανός, μοναδικός, ότι σε αγαπάνε και νιώθεις γενικά ικανοποιημένος με τον εαυτό σου.

Η καλή αυτοεκτίμηση είναι η προστασία του παιδιού απέναντι στις προκλήσεις της ζωής. Τα παιδιά που γνωρίζουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους και νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, έχουν γενικά μεγαλύτερη ευκολία να διαχειριστούν συγκρούσεις και να αντισταθούν σε αρνητικές επιρροές. Συνήθως χαμογελούν πιο εύκολα, απολαμβάνουν τη ζωή, έχουν ρεαλισμό και αισιοδοξία.

Αντίθετα, τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν την τάση να βιώνουν τις προκλήσεις με μεγάλος άγχος και απογοήτευση και δυσκολεύονται να βρουν λύσεις στα προβλήματα. Μπορεί να σκέφτονται π.χ. «Δεν είμαι καλός» ή «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά», οπότε γίνονται παθητικά, αποσύρονται ή παθαίνουν κατάθλιψη. Όταν αντιμετωπίζουν μια νέα πρόκληση μπορεί να σκέφτονται αμέσως «Δεν μπορώ».

Η αυτοεκτίμηση είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για μια επιτυχημένη και χαρούμενη ζωή. Ένα άτομο μπορεί να έχει εξυπνάδα και ταλέντο αλλά λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης να μην πετυχαίνει τους στόχους του στην επαγγελματική ή προσωπική του ζωή.

Πως διαμορφώνεται η αυτοεκτίμηση;

Η αυτοεκτίμηση αρχίζει να αναπτύσσεται πολύ νωρίς στη νηπιακή ηλικία και συνεχίζει να διαμορφώνεται μέχρι την ενηλικίωση. Από νωρίς το παιδί έχει την εμπειρία της επιτυχίας μετά από προσπάθεια και επιμονή. Καθώς προσπαθεί, αποτυγχάνει, ξαναπροσπαθεί, αποτυγχάνει ξανά και τελικά τα καταφέρνει, διαμορφώνει ιδέες για τις ικανότητές του. Ταυτόχρονα, δημιουργεί μια άποψη για τον εαυτό του με βάση τις αλληλεπιδράσεις που έχει με άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό η συμμετοχή του γονιού είναι θεμελιώδης στο να βοηθήσει το παιδί να διαμορφώσει μια σωστή και υγιή αντίληψη για τον εαυτό του. Οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη υγιούς αυτοεκτίμησης, δείχνοντας ενθάρρυνση και ικανοποίηση σε πολλούς τομείς. Καλό είναι να μην εστιάζουν σε έναν συγκεκριμένο τομέα, π.χ. στο να τα πάει καλά σε ένα τεστ ορθογραφίας, γιατί έτσι το παιδί μπορεί να συνδέσει την προσωπική του αξία με το βαθμό του τεστ.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι καθοριστικά για να χτίσει την αυτοεκτίμησή του. Οι γονείς δεν μπορούν φυσικά να ελέγξουν όλα όσα βλέπει, ακούει ή σκέφτεται το παιδί, που ίσως επηρεάσουν την εικόνα που θα σχηματίσει για τον εαυτό του. Μπορούν όμως να κάνουν αρκετά πράγματα. Οι γονείς είναι οι πρώτοι και πιο σημαντικοί παιδαγωγοί, οπότε έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Μπορούν να φτιάξουν ένα «αποθεματικό αυτοεκτίμησης» όπου το παιδί θα αποθηκεύει πολλά θετικά πράγματα για τον εαυτό του. Στα επόμενα χρόνια, αυτό το αποθεματικό θα αντισταθμίσει τις αρνητικές εμπειρίες που αναπόφευκτα θα έχει. Οι σχέσεις που θα αναπτύξει το παιδί με άλλα μέλη της οικογένειας, με δασκάλους, φίλους και άλλους ενηλίκους, θα επηρεάσουν φυσικά την αυτοεκτίμησή του περαιτέρω.

Πάντως, καθώς ο άνθρωπος πλησιάζει την ενηλικίωση, είναι πιο δύσκολο να αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του.

Ενδείξεις υγιούς και μη υγιούς αυτοεκτίμησης

Η αυτοεκτίμηση αυξομειώνεται καθώς το παιδί μεγαλώνει. Αλλάζει συχνά και προσαρμόζεται ανάλογα με τις εμπειρίες και τις νέες εντυπώσεις του παιδιού. Οπότε είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη τις ενδείξεις χαμηλής ή υψηλής αυτοεκτίμησης.

Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να μη θέλουν να δοκιμάσουν νέα πράγματα και να μιλούν αρνητικά για τον εαυτό τους π.χ.: «Είμαι χαζός», «Δεν θα μάθω ποτέ να το κάνω αυτό», «Τι νόημα έχει, αφού κανείς δεν νοιάζεται για μένα». Μπορεί να μην ανέχονται τη ματαίωση, να τα παρατάνε εύκολα ή να περιμένουν να αναλάβει κάποιος άλλος. Έχουν την τάση να ασκούν υπερβολική κριτική στον εαυτό τους και να απογοητεύονται εύκολα.

Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση βλέπουν τις προσωρινές αναποδιές ως μόνιμες, ανυπόφορες καταστάσεις και επικρατεί μέσα τους ένα είδος πεσιμισμού. Αυτό μπορεί να δημιουργεί στα παιδιά, στρες και ψυχολογικά προβλήματα, καθώς και πραγματικές δυσκολίες στο να επιλύουν διαφορετικά είδη προβλημάτων και προκλήσεων που συναντούν.

Τα παιδιά με καλή αυτοεκτίμηση, έχουν την τάση να απολαμβάνουν την αλληλεπίδραση με τους άλλους. Νιώθουν άνετα σε κοινωνικές περιστάσεις και απολαμβάνουν τις ομαδικές δραστηριότητες και τις προσωπικές τους ασχολίες. Όταν εμφανίζονται προκλήσεις, μπορούν να αναζητήσουν λύσεις χωρίς να υποτιμούν τον εαυτό τους ή τους άλλους. Για παράδειγμα, αντί να πει «Είμαι ηλίθιος», ένα παιδί με υγιή αυτοεκτίμηση λέει «Δεν το καταλαβαίνω αυτό». Ξέρει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του και τις αποδέχεται. Επικρατεί μια αίσθηση αισιοδοξίας.

Πότε να ζητήσετε βοήθεια

Αν θεωρείτε ότι το παιδί σας έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, μπορείτε να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού. Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει το παιδί να βλέπει πιο ρεαλιστικά τον εαυτό του και τον κόσμο, να διαχειρίζεται τα προβλήματα, να μπορεί να ξεχωρίσει πότε μπορεί να τα αντιμετωπίσει μόνο του και πότε πρέπει να ζητήσει βοήθεια και τελικά να νιώσει καλύτερα με τον εαυτό του.

Παναγιώτα Κυπραίου
Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων

www.psychotherapeia.net.gr