Αξιοποιώντας την Ευέλικτη ζώνη στο σχολείο …ώστε η μάθηση να γίνει παιχνίδι!

Ημερομηνία δημοσίευσης άρθρου: Μαρτίου 22, 2016 Συγγραφέας: Ιωάννα Αλπέρτη Κατηγορία: Εκπαίδευση

Η Ευέλικτη ζώνη έχει ιδιαίτερη παιδαγωγική αξία, καθώς μέσω αυτής αναπτύσσονται οι συμμετοχικές μέθοδοι στη διδασκαλία. Απώτερος στόχος της είναι η καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων των μαθητών μέσα από σχεδιασμένες διαδραστικές δραστηριότητες σε ένα ευρύ φάσμα θεματικών περιοχών.

Η διδασκαλία πρέπει να προχωράει με βάση τις ανάγκες, βιολογικές και ψυχολογικές του παιδιού (Φράγκος 1995). Όταν ένα παιδί συναντά δυσκολίες βιοποριστικές ή ψυχολογικές αδυνατεί να αφομοιώσει τη νέα γνώση.

Σύμφωνα με την σπουδαία Ιταλίδα παιδαγωγό Maria Montessori, οι κοινωνικές αλλαγές έρχονται μέσα από την αγωγή των ατόμων. Η ίδια δημιούργησε ένα καινοτόμο παιδαγωγικό υλικό προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού, απελευθερώνοντας το πνεύμα και την ψυχή του. Μέσω αυτού βοηθάει το παιδί να αναπτυχθεί σε ένα ισορροπημένο ενήλικα, που νιώθει άνετα με τον εαυτό του και τους γύρω του.

Επιτυχημένο είναι το σχολείο που έχει χαρούμενα παιδιά, γεμάτα αυτοπεποίθηση, τα οποία αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες δράσης, ενεργούν με ομαδικότητα και συνεργατικά, δεν φοβούνται τον δάσκαλο και απελευθερώνει τη σκέψη τους.

Στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης δίνεται η δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να ξεφύγει λίγο από την δασκαλοκεντρική προσέγγισή του και την ύλη των μαθημάτων λειτουργώντας πιο χαλαρά ως μη κατευθυντικός εμψυχωτής δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στο να ακούει με σκοπό να καταλάβει τους μαθητές του. Είναι η ώρα που η μάθηση συναντάει το παιχνίδι, το οποίο αποτελεί την πιο σημαντική δραστηριότητα του παιδιού, καθώς μέσα από αυτό γνωρίζει τον εαυτό του και τον κόσμο του.

Στο διαδίκτυο καθώς και σε βιβλία θα βρείτε πληθώρα παιγνιώδων δραστηριοτήτων, ώστε να φτιάξετε το δικό σας διαθεματικό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ενδεικτικά ένα από τα πολλά προγράμματα που μπορούν οι εκπαιδευτικοί να εφαρμόσουν στην τάξη ή στο προαύλιο του σχολείο την ώρα της ευέλικτης ζώνης. Οι ασκήσεις που ακολουθούν έχουν υλοποιηθεί σε πραγματικό χρόνο με παιδιά δημοτικού. Αξίζει να δοκιμάσετε, τα αποτελέσματα θα σας εκπλήξουν!

Ενδεικτικό πρόγραμμα «Εργαστήριο ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων», διάρκεια 65’

Εναρκτήρια άσκηση, «Πώς ερχόμαστε;»
Διάρκεια 10’

Τα παιδιά έχοντας μάθει πλέον ότι λειτουργούμε μόνο μέσω ομάδας φτιάχνουν αμέσως έναν κύκλο. Κάθονται όλοι κάτω. Κάθε παιδί καλείται να σηκωθεί στο κέντρο να πει τι νιώθει και να κάνει μια κίνηση, τα υπόλοιπα μέλη επαναλαμβάνουν λόγια και κίνηση σαν καθρέπτες.

Με αυτή την άσκηση τα παιδιά ενθαρρύνονται να μπουν κατευθείαν στο πρόγραμμα, ενεργοποιούνται και παράλληλα όλα έχουν την ευκαιρία να μιλήσουν, να ακουστούν αλλά και να ακούσουν. Επιπλέον γνωστικά καλούνται να ενισχύσουν την παρατηρητικότητά τους μιμούμενοι ακριβώς λόγια και κίνηση του παιδιού που βρίσκεται στο κέντρο αλλά και να σεβαστούν το παιδί που κάθε φορά βρίσκεται κάτω από τον «προβολέα».

Άσκηση «Χτυπάμε παλαμάκια στο 3»
Διάρκεια 10’

Τα παιδιά βρίσκονται στον κύκλο. Κάθε παιδί καλείται να πει με τη σειρά έναν αριθμό ξεκινώντας από το 1. Όμως όταν φτάσουμε στον αριθμό 3 αλλά και σε κάθε πολλαπλάσιο του 3 το παιδί που έχει έρθει η σειρά του καλείται να κάνει παλαμάκι αντί να πει τον αριθμό. Έτσι για τους αριθμούς 3,6,9,12… το παιδί πρέπει να κάνει παλαμάκι.

Πρόκειται για μια δραστηριότητα που απαιτεί συγκέντρωση και μαθηματική σκέψη. Μέσα από ένα απλό παιχνίδι τα παιδιά διευκολύνονται ως προς την εκμάθηση μαθηματικών εννοιών αλλά και την ενίσχυση της προσοχής.

Άσκηση «Ανθρώπινος Κόμπος»
Διάρκεια 20’

Τα παιδιά βρίσκονται σε κύκλο. Όλα υψώνουν το δεξί τους χέρι και το φέρνουν στην ευθεία. Καλούνται να πιάσουν το χέρι κάποιου παιδιού αλλά όχι του διπλανού του. Στη συνέχεια κάνουμε το ίδιο και με το αριστερό χέρι, όμως δεν πρέπει να πιάσουμε το χέρι του ίδιου παιδιού που κρατάμε με το δεξί. Τα παιδιά μπερδεμένα σε αυτή την κατάσταση καλούνται να συνεργαστούν, να λυθούν και να επιστρέψουν στον αρχικό κύκλο ακόμα κι αν κάποια μέλη κοιτούν προς τα πίσω στον κύκλο.

Πρόκειται για μια απαιτητική δραστηριότητα, η οποία χρειάζεται πολύ συνεργασία από την πλευρά των παιδιών, καλλιεργούνται δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, ανιχνεύονται οι ρόλοι των παιδιών στις ομάδες (ηγέτες, θύματα, παραπονιάρηδες, αποδιοπομπαίοι τράγοι κτλ.) και ενισχύονται ως προς την προσπάθεια.

Άσκηση «Ζωγραφική σε ζευγάρια»
Διάρκεια 15’

Χωρίζουμε τα μέλη της μεγάλης ομάδας σε ζευγάρια. Προτιμούμε ζευγάρια «παράταιρα», όπου δεν υπάρχουν στενές φιλικές σχέσεις μεταξύ τους. Κάθε ζευγάρι παίρνει από δυο μαρκαδόρους και ένα χαρτί και τους λέμε ότι έχουν 5 λεπτά χρόνο να ζωγραφίσουν κάτι μαζί.
Ακολουθεί συζήτηση.

Με αυτή τη δραστηριότητα τα παιδιά δείχνουν το επίπεδο ανοχής του άλλου, κατά πόσο παρεμβαίνουν ο ένας στη ζωγραφιά του άλλου, κατά πόσο συνεργάζονται να φτιάξουν κάτι από κοινού ή αποφασίζουν να χωρίσουν το χαρτί στη μέση και να ζωγραφίσουν με ένα δημοκρατικό τρόπο. Οι ζωγραφιές μιλούν από μόνες τους και αποκωδικοποιούν συμπεριφορές του παιδιού. Παράλληλα καλλιεργείται η διαχείριση χρόνου, η φαντασία και η συνεργασία.

Άσκηση για κλείσιμο, «Φεύγοντας από εδώ σήμερα θα πάρω μαζί μου τον/την…»
Διάρκεια 10’

Ολοκληρώνοντας καλούμε τα παιδιά ξανά στη μεγάλη ομάδα. Ξεκινά ο συντονιστής και λέει «φεύγοντας από εδώ σήμερα θα πάρω μαζί μου τον/την…» και επιλέγει κάποιο μέλος της ομάδας βάση κάποιου κοινού χαρακτηριστικού π.χ. τον Δημήτρη γιατί φοράει μπλε παπούτσια σαν εμένα, την Χριστίνα γιατί έχει κι εκείνη έναν αδελφό σαν εμένα, τον Κώστα γιατί είναι ίδια ομάδα με εμένα κτλ… μέχρι όλα τα παιδιά να έχουν επιλέξει κάποιον διαφορετικό ώστε να ολοκληρωθεί η αλυσίδα.

Αυτή η άσκηση βοηθά τα παιδιά να βρουν ομοιότητες με τα υπόλοιπα μέλη και να συνδεθούν μαζί τους. Επίσης δείχνει ποια παιδιά μένουν εκτός του συστήματος καθώς αυτά επιλέγονται προς το τέλος.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

• Ζάννα Αρχοντάκη-Δάφνη Φιλίππου. (2003). «205 βιωματικές ασκήσεις για εμψύχωση ομάδων». Αθήνα. Εκδόσεις Καστανιώτη
• Team and Personal Development Consulting Group. (2006). «Βιωματικές δραστηριότητες ομαδικής και προσωπικής Ανάπτυξης». Θεσσαλονίκη. Εκδόσεις Μηδεν ΟΙΟ Δέκα
• Jayaraja & Erwis Tielemans. (2011). «Η βίβλος του ομαδικού παιχνιδιού». Αθήνα. Εκδόσεις Πατάκη
• Εστέβε Πουχόλ Πονς & Ινές Λουθ Γκονθάλεθ. (2003). «20 αξίες της ζωής». Αθήνα. Εκδόσεις Άγκυρα
• Πλωμαρίτου Βασιλική. (2004). «Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συναισθηματικής Νοημοσύνης». Αθήνα. Εκδόσεις Γρηγόρη
• Dahlke Tom. (2010). «365 παιδικά παιχνίδια, ένα για κάθε μέρα». Αθήνα. Εκδόσεις Πατάκη
• Dieter Krowatschek. (2009). «Παιχνίδια ψυχοκινητικής αγωγής για μικρά και μεγάλα παιδιά». Αθήνα. Εκδόσεις Πατάκη
• Plummer Deborah M. (2010). «Παιχνίδια Αυτοεκτίμησης για παιδιά». Αθήνα. Εκδόσεις Πατάκη
• Νέλη Βυζαντιάδου – Παρίντα. (2010). «Ώρα για δράση 100 + 1 βιωματικές ασκήσεις για εφαρμογή σε παιδιά». Θεσσαλονίκη. University Studio Press
• Γεωργία Ψαρρά. (2011). «Πέτρα και νερό 176 δημιουργικές-θεραπευτικές δραστηριότητες για παιδιά: Για ψυχολόγους, επαγγελματίες υγείας, ειδικούς ψυχολόγους, εκπαιδευτικούς, γονείς». Αθήνα. Εκδόσεις Σαββάλας
• Αβέρωφ-Ιωάννου Τατιάνα. (2008) «Μαθαίνοντας τα παιδιά να συνεργάζονται». Αθήνα. Εκδόσεις Θυμάρι
• Γρίβα Αγγελική. (2002). «Ελάτε να παίξουμε- παιδαγωγικά και ψυχαγωγικά παιχνίδια παλιά και καινούρια ελληνικά και ξένα». Αθήνα. Εκδόσεις Θυμάρι
• Batllori Jorge. (2003). «50 παιχνίδια καλλιτεχνικής έκφρασης». Θεσσαλονίκη. Εκδόσεις Μάλλιαρης
• Μαρία Μοντεσσόρι

Ιωάννα Αλπέρτη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Για επικοινωνία: ioanna_alperti@hotmail.gr